Türkiye Büyük Millet Meclisi eski liderlerinden ve AKP’nin kurucularından olan Bülent Arınç, Avrupa’daki bir söyleşisinde cumhurbaşkanlığı hükümet sistemiyle ilgili, “Ben partili cumhurbaşkanlığı sistemini yanlış buluyorum. Bu alaturka bir sistemdir. Ya tam başkanlık sistemine geçilmelidir ya da yarı başkanlık sistemine geçilmelidir. Bu sistemlerin dünyada örneği vardır” demişti.
Arınç’ın bu eleştirisi Külliye’den reaksiyon aldı.
Cumhurbaşkanı Başdanışmanı ve Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Kurulu Başkanvekili Mehmet Uçum, toplumsal medya hesabından ‘Bir hafta sonu notu’ başlığı yaptı açıklamada, Arınç’ı maksat aldı.
Uçum paylaşımında “Adı Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi olan başkanlık modeli var. İtiraz edilen mevzu ise liderin partili olma imkanı. Bu ayrıntıların farkında olmayan itiraz sahipleri abes bir halde esasen başkanlık sistemi olan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminden tam başkanlık sistemine geçilmesini savunuyor” sözlerini kullandı.
İşte Uçum’un o paylaşımı:
“Üzerinde hiç düşünülmeden ezbere bir halde “partili cumhurbaşkanlığı sistemi”nin yanlış olduğu üzere kelamlar ediliyor. Aslında partili cumhurbaşkanlığı sistemi diye bir hükümet modeli yok. Münasebetiyle olmayan bir şeyin yanlış olduğu ileri sürülemez. İsmi Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi olan başkanlık modeli var. İtiraz edilen husus ise liderin partili olma imkanı.
Bu ayrıntıların farkında olmayan itiraz sahipleri abes bir halde aslında başkanlık sistemi olan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminden tam başkanlık sistemine geçilmesini savunuyor(!) Başkanlık sisteminden başkanlık sistemine geçilemez şu söylenirse manalı olur; başkanlık sistemimizin varsa aksaklıklarını giderelim, eksiklerini tamamlayalım, sistemi geliştirelim. Bu her vakit tartışılabilecek makul ve yasal bir yaklaşım olur, yapılması da gerekir.
Zaten yeni anayasa çalışmalarında bunların gündeme geleceği rahatlıkla öngörülebilir. Yahut öteki bir ezber olarak Fransa’nın kurtulmak için devalar aradığı, uygulandığı yerlerde bir çok sorun üreten yarı başkanlık sistemine geçilsin, diyorlar. Bu görüş sahipleri herhalde öbür ülkelerdeki başkanlık ya da yarı başkanlık sistemlerinde liderin partilerle bağlantısının yasak olduğunu sanıyor ya da bu türlü olması gerektiğine inanıyor. Aksi halde cumhurbaşkanının partili olma imkanını niçin yanlış bulsunlar. İlgili herkes bilir ki demokratik sistemin asıllarından biri de demokratik siyaset yapma hakkıdır. Kolektif siyasetin temel aracı ise partilerdir.
Yürütmeye talip olan ve seçildiğinde hükümet misyonunu üstlenen cumhurbaşkanının partili olmasına karşı çıkmak, demokratik siyaset hakkını yüzde elliden fazla oyla seçilmiş cumhurbaşkanına yasaklamayı savunmak en hafif tabiriyle demokrasiyi anlamamak, başkanlık sistemini ise hiç bilmemektir. Başkanlık sisteminde, liderin partili olması bir mecburilik değil imkandır. Bu durum yalnızca Türkiye’ye has değil bütün başkanlık sistemlerinde böyledir.
Bu imkanın hangi düzeyde kullanılacağını toplumsal ve siyasi dinamikler, ilgili partinin iç süreçleri ve liderin tüm bunları dikkate alması gereken tercihleri belirler. Dünya örneklerinde de liderle ilgili olduğu partiler ortasında çok çeşitli bağ düzeyleri ve biçimleri vardır. Liderin partili olma imkanı öncelikle liderin bir vatandaş olarak temel hakları kapsamında demokratik siyaset yapma hakkına sahip olmasının gereğidir.
Demokratik sistem açısından ise partilerin hükümet olma savının doğal gereklerinden birisi başkanlık sistemlerinde liderin partili olma imkanıdır. Bu tartışma tek başına hukuk alanının konusu değildir. Tam bilakis yüklü olarak sistem içinde toplumsal ve siyasal yapının fonksiyonlarıyla ilgilidir. Lider adayının ya da liderin partili olma imkanı, partilerin hükümete talip olması ve destekledikleri adayla, seçilirse liderle bağlantılı olma zorunluluğunun sonucudur.
Elbette bu bağlantılı olma mecburiliği lider adayı ya da liderin illa partili yahut yönetici/genel lider olma zorunluluğunu doğurmaz. O yüzden başkanla parti ortasındaki bağ bir imkan olarak düzenlenir. Bu imkana pürüz olacak yahut yasaklayacak tüzel bir düzenleme anti-demokratik olur.
Özetle cumhurbaşkanının partili yahut bir partinin genel başkanı olması sistemin sunduğu imkanın bir gereğidir. Siyaset yapma özgürlüğünün ve siyasi iştirak hakkının sonucudur,sistemsel bir mecburilik değildir. İsteyen cumhurbaşkanı adayı ya da cumhurbaşkanı toplumsal ve siyasi koşulları varsa bu partili olma imkanını en üst düzeyde kullanır, isteyen ise en alt düzeyde kullanır yahut kullanmaz, işin aslı budur.
Hatta vakit içinde sistemin muhtaçlıkları o tarafta olgunlaşırsa Cumhurbaşkanı olan kişinin, partili olma imkanını kullansa bile, parti yöneticisi veya genel başkanı olmaması açısından siyasi teamül de oluşabilir. Bir çok ülkede bu türlü teamüller vardır. Bu nedenle bu tip bahislere sistemsel açıdan mutlak mecburiyet oluşmadıkça hukukî olarak müdahale etmemek, toplumsal ve siyasi dinamiklerin üreteceği tahlillere güvenmek en doğrusudur.”